محض یاد آوری
به نظر شما چه کسی ممکن است زنجبیل و فلفل قرمز و بابا آدم و استامینوفن کدئین و ترامادول و دیازپام و اگزازپام و آمی‌تریپتیلین و نورتریپتیلین و متادون و دیفنوکسیلات را بخورد و زنده بماند؟ باور کنید بعضی از معتادان که از دیگر روش‌های ترک ناامید شده‌اند یا پی راه‌های میانبر ترک می‌گردند، این راه را هم رفته‌اند و عجیب اینجاست که پس از خوردن همه اینها و گر گرفتن‌ها و داغ شدن‌ها و خواب‌آلود شدن‌ها و رعشه‌ها و نشئه شدن‌ها، زنده مانده‌اند و همچنان معتاد!
اولین فروشنده کپسول‌های گیاهی را از طریق آگهی اینترنتی پیدا می‌کنم. مغازه جایی است در غرب تهران. خمیازه می‌کشم و نگاهم را روی شیشه‌های ریز و درشت و کپسول‌های از همه رنگ می‌گردانم، بوی تند نعنای خشک شده و رزماری و گیاهی دیگر که نمی‌شناسم، خواب را از سرم می‌پراند. فروشنده عطاری، زیر چشمی نگاهم می‌کند و می‌پرسد: «برای خودت می‌خوای؟» سر تکان می‌دهم.
- چی می‌کشی؟/ هروئین.
- پس اول باید تریاک بکشی، یک هفته فقط تریاک بکش، بعد بیا کپسول اول را بگیر، اینها با هروئین اثر نمی‌کنه.
کپسول‌ها را نشانم می‌دهد، آبی، نارنجی، زرد. یکی را بین انگشت اشاره و شست می‌گیرد: «با این باید شروع کنی، بسته به مصرفت کم و زیادش می‌کنیم. دانه‌ای 900 تومان. یکی دوماهه هم پاک پاک می‌شی، مثل بچه تازه متولد شده!»
می‌گوید، فرمول کپسول‌ها محرمانه است: «همه چیز هست، کوکونار و بذرام بنچ و بابا آدم و... ولی فرمول اصلی‌اش راز است.»
فروشنده دوم عکس اولی در شرق شهر است، با موبایلش تماس می‌گیرم. او مغازه‌ای ندارد و قرار است داروها را با پیک برایم بفرستد، کپسول‌هایش را ارزان‌تر می‌فروشد. «به همه 1000 تومان می‌فروشیم ولی به تو 800 تومان، فقط به خاطر جوانیت.»
از ترکیب کپسول‌ها که می‌پرسم می‌گوید: «اگر می‌دانستم که حالا مثل سازنده‌اش میلیاردر شده بودم. ما کپسول‌هایمان را صادر می‌کنیم خارج از کشور.»
- شما ترک کرده هم داشته‌اید؟ نمی‌دانم اعتماد کنم یا نه....
- ترک کرده؟ خیلی‌ها! آدم‌های مهم! مثلا یک مدیر می‌شناسم که 6 سال است از کپسول‌های ما مصرف می‌کند....
- این که یعنی به کپسول‌های شما معتاد شده!
- خیلی دور برداشتی آبجی! اگر ما دلمان برای جوانیت نمی‌سوخت کپسول فلفلی می‌دادیم بهت واسه ترک!
فروشنده سومی فقط یک شماره ثابت است و دادن نشانی کامل را واگذار می‌کند به وقتی که هزینه کپسول‌ها را بپردازم، کپسول‌های او فلفلی است. نسخه‌اش، روزی دو سه تا از کپسول‌هاست. با چند لیوان دوغ و شیر و آب پیش از خوردن آنها، تا به قول خودش «فلفل، معده را سوراخ نکند!» هر چند اقرار می‌کند کپسول‌ها به خیلی‌ها نمی‌سازند و همان دفعات اول مصرف، معده را می‌آزارند.
اما پخش‌کنندگان کپسول‌های ترک اعتیاد فقط عطاری‌ها یا فروشندگان سرگردان و موبایل به دست نیستند و این روزها، خیلی‌ها تبلیغ آنها را از شبکه‌های ماهواره‌ای دیده‌اند. این در حالی که اداره سلامت اجتماعی، روانی و اعتیاد وزارت بهداشت بارها نسبت به وجود مواد مخدر در کپسول‌های گیاهی ترک اعتیاد هشدار داده و حتی مدیرکل آن نیز اعلام کرده است: «هیچ داروی گیاهی برای ترک اعتیاد وجود ندارد.»
کپسول، مشاوره نمی‌کند
دکتر محمدصادق شیرازی، مدیر یکی از موسسات کاهش آسیب اعتیاد در اثبات بی‌خاصیت بودن کپسول‌های گیاهی ابتدا به تقسیم‌بندی داروهای ترک اعتیاد استناد می‌کند و می‌گوید: «این داروها به دو گروه آگونیست (همخوان) و آنتاگونیست (ناهمخوان) قابل تقسیم هستند که همخوان‌ها معمولا شبه‌مخدر محسوب می‌شوند و ناهمخوان‌ها در معتاد ایجاد تنفر می‌کنند.»
وی تاکید می‌کند: «هیچ پزشکی نمی‌تواند ترک را با تجویز داروهای تنفرزا آغاز کند مگر آن‌که پیشتر فرآیند درمان را با انواع دیگری از داروها، مثلا شبه‌مخدرها آغاز کرده باشد، در غیر این صورت علائم سندرم محرومیت شدید، در معتاد ظاهر می‌شود که بشدت غیرقابل تحمل است و بنابراین تبلیغاتی که در آنها وعده تنفر پس از نخستین بار مصرف را می‌دهند، حقیقت ندارد.»
به گفته او، اشکال دیگر این داروها، عدم ارائه بسته درمانی همراه کپسول‌ها و ناآگاهی بیماران از محتویات آنهاست، ضمن آن که نه تنها داروهای کذایی مورد بحث، بدون در نظر گرفتن طول مصرف مواد مخدر و دوز آن تجویز می‌شوند بلکه بسیاری از آنها حاوی انواعی از مواد مخدر هستند که ممکن است از ماده مخدر مصرفی معتاد هم اعتیادآورتر باشند.شیرازی ترکیب احتمالی این مسکن‌ها را مخدرهایی سبک، مانند دانه‌های خشخاش و برگ شقایق به همراه آرامبخش‌های قوی مانند اگزازپام، دیازپام، آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین و دیفنوکسیلات می‌داند. همچنین دکتر محمد اسماعیل‌پور، مدیرکل اداره درمان جمعیت تولد دوباره، نیز وجود چنین موادی را در کنار انواع دیگری از داروهای خواب‌آور تایید می‌کند.
اما اسماعیل‌پور با استناد به پژوهشی که در سال 1385 انجام داده است، گیاهان را هم به فهرست محتویات داخل کپسول‌ها می‌افزاید و می‌گوید: «برخی از این کپسول‌ها، حاوی گیاهانی مانند زنجبیل، فلفل قرمز، زنیان و... هستند و زنجبیل و فلفل قرمز فقط باعث گرگرفتگی می‌شوند و هیچ تاثیری در ترک اعتیاد ندارند.»
او به جای خالی مشاوره در درمان اعتیاد نیز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «فقط 5 درصد از فرآیند ترک اعتیاد، بر رفع علائم فیزیکی متمرکز است و 95 درصد آن شامل خانواده‌درمانی، روان‌درمانی و... است که صرفا با خوردن برطرف نمی‌شوند.»
با کدام مخدر ترک کرده‌اید؟
بحث کپسول‌های گیاهی ترک اعتیاد سال‌هاست که از سوی رسانه‌ها مطرح می‌شود و حتی وزارت بهداشت نیز بارها اعلام کرده است که آنها قابل اعتماد نیستند و اغلب دارای مواد مخدر هستند. با این حال، نه نیروی انتظامی و نه صنف عطاران برای جمع‌آوری آنها اقدام می‌کنند تا آنها که واقعا می‌خواهند ترک کنند به بیراه نروند و نه حتی برای تجزیه محتویات آنها و شناسایی دقیقشان تلاشی می‌شود تا دست کم معتادانی که مایلند مواد مخدر را به شکلی آبرومندانه و بدون مزاحمت قانون از عطاری‌ها تهیه کنند، بدانند چه جور مخدری را در قالب کپسول‌های ترک اعتیاد مصرف می‌کنند و دوز مصرفشان دقیقا چقدر است.
درمان شما در جوراب شماست!